In 2022 stond op de Holocaust-herdenking ‘De Nederlandse Paradox’ centraal. Nergens in de wereld leek de integratie van Joden zo geslaagd als in Nederland. Nergens voelden de Joden zich zo verweven met hun omgeving. Maar tussen 1940 en 1945 zijn ruim honderdduizend Nederlandse Joden vermoord, meer dan driekwart van de Joodse bevolking. Dat is procentueel het hoogste aantal in West-Europa. De Nederlandse Joden, die zich eeuwenlang veilig waanden, werden plotseling met een nieuwe werkelijkheid geconfronteerd. Was het gevoel van erbij horen slechts een illusie?
Zes overlevenden vertallen over hun vaak ambivalente relatie met hun geboorteland.
Louis Brilleman
Louis is op 8 oktober 1938 in Amsterdam geboren als tweede zoon van Rachel Vogel en Andries Brilleman. Vader Brilleman had samen met een broer een groothandel in lompen en gold als expert in textiel. Van beide kanten woonden de families al eeuwenlang in Nederland. Desondanks, zegt Louis, werden ze net als alle andere Joden door de omgeving kennelijk toch als vreemden beschouwd.
Fien Cohen
Fien is op 6 juni 1935 in Zwolle geboren als het tweede van de vier zusjes Marcus. Haar vader, Leo Marcus, kwam uit een slagersfamilie die generatieslang in Zwolle woonde. Haar moeder, Hilde Loeb, was afkomstig uit een zeer zionistisch Duits gezin. Haar broers zagen het gevaar zo duidelijk aankomen dat ze al in de jaren twintig op alija gingen.
Benno van der Velde
Benno is de oudste zoon van Klaartje de Vries en David van der Velde. Hij is in april 1933 geboren in Nederlands-Indie, het huidige Indonesië, dat toen een Nederlandse kolonie was. Rond 1940 woonden daar zo’n 300.000 Nederlanders, onder wie ongeveer 4000 Joden.
Betty Essel-Duitz
Betty is in 1926 geboren. Ze had een heerlijke jeugd in Hilversum, waar ze met veel nostalgie aan terugdenkt. In het gesprek over Nederland en de oorlog wil ze zich niet mengen. Ook al hebben veel Nederlanders toegekeken en sommigen zelfs meegewerkt aan de Jodenvervolging, de tijd voor verwijten is gepasseerd, vindt Betty. Met die discussie hoeven we de huidige generatie niet lastig te vallen.
David Rodrigues Garcia
David is het enige kind van Philip Rodrigues Garcia en Sara Vieyra. Hij werd geboren op 30 januari 1939. Een beladen datum, vindt David, omdat Hitler op die dag voor het eerst duidelijk sprak over de vernietiging van het Joodse ras en de aanzet gaf tot de Holocaust.
Emmie Arbel
Emmie, geboren in 1937 en overlevende van de kampen Ravensbruck en Bergen-Belsen, werkt mee aan een internationaal project dat probeert jongeren bij de Holocaust te betrekken door middel van visuele getuigenissen. Voor dit project heeft de Duitse tekenares Barbara Yelin Emmie’s oorlogservaringen verwerkt tot een stripverhaal in het Engels is uitgegeven. Emmie hoopt dat het boek niet alleen jongeren zal bereiken, maar ook leerkrachten die de moeilijke taak hebben om de Holocaust uit te leggen en over te dragen.
Lees ook: het verhaal van Shimon Eyal, Holocaust overlevende.
